ทวารวดีต้นกำเนิดแห่งพุทธศิลปะของประเทศไทย Dvaravati the origin of Buddhist art of Thailand

Abstract

ทความนี้แสดงถึงความรู้เกี่ยวกับอาณาจักรทวารวดี โดยได้ปะติดปะต่อขึ้นจากผลงานการค้นคว้าของผู้สนใจและนักวิชาการเพื่อแสดงให้เห็นหลักฐานความเป็นมาและร่องรอยวัฒนธรรมทวารวดี ตลอดจนพุทธศิลปะของประเทศไทยที่ล้วนแล้วได้รับอิทธิพลมาจากอินเดีย ทวารวดีเกิดขึ้นในราวพุทธศตวรรษที่ 11 – 16 เป็นชื่อที่ใช้เรียกอาณาจักรทางแถบลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยาตอนล่าง เป็นอาณาจักรที่ได้รับอิทธิพลวัฒนธรรมทั้งพุทธศาสนาและศาสนาพราหมณ์จากอินเดีย เป็นแหล่งชุมชนขนาดใหญ่ ที่มีความเจริญอยู่กันอย่างหนาแน่น นักวิชาการเชื่อว่ามี 3 เมือง ที่เป็นศูนย์กลาง คือเมืองนครปฐม คูเมืองและอู่ทอง โดยหลวงจีนเฮียนจัง (ยวนฉ่าง) และหลวงจีนอี้จิง หรือ พระภิกษุอีจิ๋น ได้กล่าวไว้ในจดหมายเหตุการณ์เดินทางของท่านว่า มีอาณาจักรอันใหญ่โตอาณาจักรหนึ่ง อยู่ในระหว่างเมืองศรีเกษตร (ประเทศพม่า) และอีสานปุระ (ประเทศกัมพูชา) ชื่อโถโลโปติ (ทวารวดี) นักโบราณคดีได้สำรวจพบโบราณสถาน และพระพุทธรูป ที่สร้างตามแบบฝีมือช่างในสมัยราชวงศ์คุปตะของอินเดีย (พ.ศ.860 – 1150) เป็นจำนวนมากที่นครปฐม  และแถบเมืองที่ตั้งอยู่ในลุ่มน้ำเจ้าพระยาได้แพร่ขยายไปยังภูมิภาคอื่น ๆ ทั้งภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือและภาคใต้ จนถึงเมืองนครราชสีมา และเมืองบุรีรัมย์ ได้พบเหรียญเงินที่ด้านหนึ่งมีข้อความจารึกเป็นภาษาสันสกฤตอ่านได้ว่าศรีทวารวดี ศวรปุณยะ ซึ่งแปลเป็นภาษาไทยว่า บุญของผู้เป็นเจ้าแห่งทวารวดี ที่เมืองนครปฐม พบที่อำเภออู่ทอง จังหวัดสุพรรณบุรีและที่เมืองโบราณบ้านคูเมืองด้วย

วัฒนธรรมทวารวดี นับเป็นวัฒนธรรมแรกสุด จึงอาจกล่าวได้ว่าศิลปะทวารวดี คือ “ต้นกำเนิดพุทธศิลป์ในสยามประเทศ”(MGR, Online) ถือเป็นต้นกำเนิดแห่งอารยธรรมที่เป็นพื้นฐานของอารยธรรมไทยเกือบทั้งหมด นอกจากนี้ยังถือเป็นครั้งแรกที่พระพุทธศาสนาเข้ามาในประเทศ จนเป็นศาสนาประจำประเทศในที่สุด