มหาสติปัฏฐาน ๔ : กรณีศึกษาจากวรรณกรรมปัจจุบัน ประเภทแนวคำสอนครูบาอาจารย์

Abstract

บทความวิจัยเพื่อวิเคราะห์เรื่องมหาสติปัฏฐาน ๔ ว่าด้วยด้าน กายานุปัสสนาสติปัฏฐานเวทนานุปัสสนสติปัฏฐาน จิตตานุปัสสนาสติปัฏฐาน ธรรมานุปัสสนาสติปัฏฐาน วรรณกรรมที่ได้ศึกษา คือ วรรณกรรมยุคปัจจุบันที่ได้รับการตีพิมพ์ปีพุทธศักราช อยู่ในช่วง ๒๕๔๙ -๒๕๕๙ โดยเลือกวิเคราะห์ประเภทแนวคำสอนครูบาอาจารย์ จำนวน ๑๐ เล่ม เป็นงานวิจัยเชิงคุณภาพ ผลการศึกษาพบว่า  ด้านกายานุปัสสนาสติปัฏฐาน พบว่า กายเป็นที่ตั้งของความรู้สึก กายเป็นที่ปฏิบัติธรรม เป็นที่ประชุมแห่งความจริง เพ่งกายตามรู้กาย นำลมหายใจเอาสติมาตั้งไว้และทำความรู้ตัว ฝึกอิริยาบถใหญ่ย่อยการเคลื่อนไหวเป็นอุปกรณ์กรรมฐานสร้างความรู้สึกตัวและความตระหนักรู้อย่างมีสติ ด้านเวทนานุปัสสนสติปัฏฐาน พบว่า เน้นอารมณ์ปัจจุบัน ทำความรู้สึกตัว ผัสสะกระทบอายตนะภายในภายนอก มีสติตามรู้เวทนา เวทนาอาศัยรูปเกิด ปรุงแต่งเวทนาที่ไหนกำหนดที่นั้นให้รู้ทุกข์ที่ตั้งไว้ กำหนดอาการนามลักษณะต่างๆ สุข ทุกข์ อุเบกขา ต้องวางเป็นกลางให้มีสัมปชัญญะควบคุม สติกำหนดชัดจะเห็นอารมณ์ชัด ด้านจิตตานุปัสสนาสติปัฏฐาน พบว่า ความบริสุทธิ์แห่งจิต จิตเดิมแท้ไม่ปรุงแต่ง สติกำหนดจิตตามรู้จิต ทึ่ตั้งแห่งการทำงานจิตคือกรรมฐาน  จิตตภาวนาเครื่องมือพัฒนาจิตให้สูงฝึกฝนจิตให้จิตตั้งมั่น จิตมองเห็นด้วยตาใจ ตื่นตระหนักรู้ สร้างดวงจิตด้วยปัญญา ด้านธรรมานุปัสสนาสติปัฏฐาน พบว่า ความเห็นแจ้งทางปัญญา มรรค ๘ อริยสัจ ๔ คือทางดับทุกข์ สัมมาทิฐิเป็นประธานได้ปัญญารู้ตามความเป็นจริง วิปัสสนาญาณ คือ ความเห็นแจ้งในรูปนาม เครื่องกำหนดพิจารณาแจ่มแจ้งรู้เข้าใจในเหตุปัจจัยทั้งปวง เข้าใจสภาวะธรรมตามความเป็นจริง  พิจารณาไตรลักษณ์ อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา

The objective of this research article was to analyse Mahasatipatthana IV in term of Kayanupassanasatipatthana, Vedananupassanasatipatthana, Cittanu passanasatipatthana and Dhammanupassanasatipatthana. The samplings used the present literature that had published on ๒๐๐๖ – ๒๐๑๖ by selecting the concept of teacher about ๒๐ volumes. This work was a qualitative research and used the contents analytical method. The research showed that on Kayanupassanasatipatthana aspect was found that body was the establish of felling, the combination of truth, concentrated body, known body, brought the breath and concentrated mind and became aware, practiced the big bodily movement by digesting movement that was the instrument of Kammatthana for the aware and realized aware good mind. On the Vedananupassanasatipatthana aspect was found that it was emphasized the present emotion, be conscious of being, phassa touch inside ayatana and outside ayatana, had consciousness follow and known Vedana, Vedana reside in Rupa birth, where think incorrectly Vedana and aware that place for known the suffering, set the various characteristic name, happy, suffer, neutrality, made neutrality by making control awareness and mind clearly conduct, it will have clearly emotion. O the Cittanupassanasatipatthana aspect was found that the pure of mind was not think incorrectly, consciousness set mind, following mind awareness, setting of mind was Kammatthana, Cittabhavana was the instrument of mind development in higher rank, practiced the permanent mind, mind saw with mind eye, awareness and created the mind with the wisdom. On Dhammanupassanasatipatthana aspect was found that the enlightenment of wisdom as the Middle Part and the Four Noble Truth was the way of the stopping suffering, Sammadithi was the chair of wisdom and known following the truth. Vipassananana was the enlightenment in Rupa and Namma, the instrument of  knowing consideration in the all cause and factor, understood the natural condition to come true, considering the Three Characteristics ; Aniccam, Dukkham and Anatta.